De oorzaak van disbalans volgens Ayurveda

Hoe te veel of te weinig discipline onze balans verstoort en wat bewustzijn daarin kan herstellen

Discipline, een woord waar ik een haat-liefdeverhouding mee heb. Jarenlang werkte ik in de corporate wereld, waar ik alles deed met volle toewijding. Deadlines, doelen, sportdoelen, ik kende ze door en door. Na elke bevalling pakte ik met dezelfde ijzeren discipline mijn trainingen weer op. En uiteindelijk kwam ik, met diezelfde kracht, in een burn-out terecht.

Tenminste, dat is wat ik er toen van maakte in mijn hoofd: dat discipline de schuldige was. Dat het harde werken, het vasthouden, het doorgaan zonder stoppen, míj had uitgeput. Later zag ik dat discipline zelf niet het probleem was, het was hoe ik haar gebruikte.

Discipline: kracht of valkuil

Discipline kan kracht geven, richting en stabiliteit. Maar wanneer ze wordt gedreven door angst om iets te verliezen, om niet genoeg te zijn, of om de controle niet te verliezen, dan raakt ze verhard. Dan wordt ze zwart-wit: altijd doorgaan, altijd routine, geen ruimte voor voelen. En als reactie daarop schieten we soms juist naar de andere kant: “go with the flow”, zeggen we dan, maar eigenlijk gebruiken we dat als excuus om iets niet te hoeven doen.

Ik heb er genoeg gehad, die kleine, zachte leugentjes naar mezelf.

“Vandaag sla ik het sporten even over, ik ben echt te moe.”

“Een snelle hap is ook prima, ik kook morgen wel gezond.”

“Eerst nog even m’n telefoon checken, ik heb ontspanning nodig.”

Ze klinken onschuldig, en soms zijn ze dat ook. Maar als ze een patroon worden, voeden ze precies datzelfde mechanisme: het vermijden van voelen, van luisteren, van helder zien wat ik werkelijk nodig heb.

De Ayurvedische visie op onwetendheid - Avidyā

Volgens Ayurveda ligt aan de basis van disbalans onwetendheid - avidyā.

Avidyā is niet simpelweg “niet weten”, maar het verkeerd zien. Het niet helder herkennen van wat goed voor ons is, omdat onze waarneming vertroebeld is. Vanuit die onwetendheid ontstaan verkeerde gewoontes, verkeerde verwachtingen, stressreacties. En vanuit daar ontstaat disbalans in de doshas en uiteindelijk ama – afvalstoffen op fysiek, mentaal of emotioneel niveau. Lees in mijn andere blog over doshas.

Ama is niet alleen onverteerde voeding, maar alles wat we niet volledig hebben verwerkt: gedachten, emoties, indrukken.Wanneer onze vertering – op welke laag dan ook – niet goed functioneert, stapelt ama zich op.En de wortel daarvan? Avidyā.

De vier vormen van Avidyā

De oude Vaisheshika-filosofie beschrijft vier vormen van avidyā die allemaal een rol kunnen spelen in dit proces:

1. Samshaya = twijfel. We weten wat goed voor ons is, maar blijven twijfelen. Zal ik vanavond wél mediteren? Is dat echt nodig?

2. Viparyaya = verkeerde perceptie. We denken dat iets gezond of helpend is, maar vergissen ons. Zoals geloven dat doorgaan altijd beter is dan rust nemen.

3. Anadhyavasāya = onduidelijke of vage waarneming. We voelen dat er iets niet klopt, maar kunnen er de vinger niet op leggen – en handelen er daarom niet naar.

4. Svapna = de droomstaat, waarin we leven vanuit illusies, patronen en automatische gedachten, zonder echt wakker te zijn.

Wanneer discipline een vorm van liefde wordt

Maar laat ik helder zijn: discipline op zich is niet de oorzaak van disbalans. Discipline kan juist een vorm van liefde zijn, een manier om trouw te blijven aan wat werkelijk voedend is. Ze brengt structuur, helderheid en richting. Ze helpt ons wakker te blijven in een wereld vol afleiding.

Het wordt pas een valkuil wanneer discipline voortkomt uit één van die vormen van avidyā.

Wanneer ze bijvoorbeeld gevoed wordt door twijfel: wanneer je jezelf afvraagt of het allemaal wel zin heeft, en je daardoor óf te hard werkt om die twijfel te overschreeuwen, óf juist niets meer doet.

Of door verkeerde perceptie: bijvoorbeeld wanneer je gelooft dat rust nemen lui is, dat ontspanning zwakte betekent, en je dus blijft doorduwen voorbij je grenzen.

Of uit vage waarneming : wanneer je wel voelt dat iets niet klopt, een vermoeidheid, een leegte, een spanning, maar niet de tijd neemt om erbij stil te staan, en dus maar doorgaat zoals altijd.

En soms zelfs vanuit een droomstaat, waarin we handelen op automatische piloot, zonder echt aanwezig te zijn in wat we doen.

Dan verliest discipline haar glans en wordt ze dwang.

Maar wanneer discipline wordt gevoed door bewustzijn, door helder zien, dan verandert alles.

Dan wordt discipline een zachte kracht: niet iets wat ons kleiner maakt, maar iets wat richting geeft aan groei.

Ze helpt het vuur van agni brandend te houden, zodat we kunnen verteren wat het leven ons brengt: fysiek, mentaal en spiritueel.

We hebben ze allemaal, die gewoontes die niet helpend zijn. Soms heeft onwetendheid een klein lichtje nodig om zichtbaar te worden. Dat kun je doen door een moment van discipline in je ochtendroutine te creëren, even stil te staan bij jezelf, te praten met mensen om je heen, of door een consult bij mij te boeken.

Welke stap voelt voor jou vandaag als een eerste lichtpuntje?

Je bent welkom.

Liefs,

Janneke